Co to jest ogród deszczowy i jak go założyć?
Ogrody deszczowe zyskują na popularności, w miarę jak pogoda robi się coraz bardziej nieprzewidywalna, a susza okresowo doskwiera rosnącej liczbie regionów. Pomysł ma nie tylko ułatwić życie ogrodnikom, ale także poprawić kondycję gleby, czystość wód powierzchniowych w okolicy, a nawet pozytywnie wpływać na różnorodność biologiczną. Ogród deszczowy w mieście lub na wsi to rozwiązanie zdecydowanie ekologiczne!
Pomysł rozwinął się już w latach 90. w Stanach Zjednoczonych – pierwsze ogrody deszczowe powstały na osiedlach deweloperskich i okazały się doskonałym sposobem na oszczędności inwestycyjne oraz poprawę bezpieczeństwa powodziowego. Dopiero jednak w ostatnich dwóch dekadach idea podchwycona została w skali globalnej i zaczęto ją wdrażać zarówno na terenach miejskich, jak i prywatnych działkach.
Ogród deszczowy – co to jest?
Mówiąc ogólnie, ogród deszczowy jest formą bioretencji, czyli zagospodarowania wody deszczowej przy użyciu roślinności. Idea je prosta: odprowadzić wodę z opadów, często zanieczyszczoną i w ilościach przekraczających możliwości lokalnej infrastruktury, na tereny, które ją wchłoną i spowolnią jej dalszy przepływ. Tym samym nie tylko obniża się ryzyko powodzi i podtopień, ale woda filtrowana jest przez roślinność, co redukuje ilość szkodliwych związków przedostających się do zbiorników naturalnych.
W przypadku ogrodu deszczowego bioretencja spełnia funkcję estetyczną, otaczając dom ozdobnymi gatunkami drzew, krzewów i bylin. Rośliny te sadzone są w taki sposób, aby w optymalny sposób korzystały z naturalnego spadu wody na danym terenie, a dodatkowo doprowadza się do nich wodę z innych powierzchni, np. dachów.
Zatrzymana w ogrodzie deszczowym po burzy czy ulewach woda wchłania się powoli przez kolejne 24-48 godzin. Teren nie staje się jednak podmokły, ani zabagniony, więc nie zachodzi ryzyko gnicia korzeni czy rozwoju komarów. Jednocześnie, ogrodnik nie musi tak często zajmować się problemem podlewania zagonów, a owady i ptaki mają idealne warunki do rozwoju i schronienia. Można powiedzieć, że ogród deszczowy to indywidualny wkład człowieka w dobrostan jego miejsca zamieszkania, regionu i okolicznych ekosystemów.
Ogród deszcz zbiera całą dostępną wodę opadową, fot. Budimir Jevtic/Shutterstock
Jak złożyć ogród deszczowy w 5 krokach
- Pierwszym krokiem jest wybór lokalizacji. Ogród deszczowy powinien być umiejscowiony w najniższym punkcie posesji, idealnie pod zboczem. Chodzi o to, aby spływała do niego woda z trawnika, chodnika, podjazdu garażowego, patio czy tarasu. Co do zasady przyjmuje się, że powierzchnia ogrodu powinna stanowić 20-30% powierzchni, z których spływa do niego woda.
- W dalszej kolejności ziemię należy odpowiednio przygotować. Zazwyczaj usuwa się wierzchnich 15-30 cm, a spodnią warstwę przekopuje się i miesza z piaskiem lub kompostem, aby zwiększyć poziom przepuszczalności. W zależności od typu gleby optymalne rozwiązanie może być nieco inne – w niektórych lokalizacjach niecka musi być głęboka na 90 cm i wypełniona żwirem, dla lepszego drenażu.
- Kolejny krok to stworzenie podwyższonego rantu wokół całego ogrodu. W tym celu można wykorzystać wykopaną wcześniej ziemię lub usunięte darnie trawnika, który znajdował się w tym miejscu. Na wierzchu warto ułożyć kamienie lub inną formę estetycznego obciążenia.
- Dalszy etap to instalacja rur, które poprowadzą dodatkową wodę opadową z rynien zamontowanych na dachach. Ze względów estetycznych warto jej poprowadzić pod powierzchnią ziemi, kierując wypust bezpośrednio na zagony.
- Po takim przygotowaniu można zabrać się za ostateczne zadanie, czyli sadzenie roślin. Ich wysokość i charakter powinny oczywiście uwzględniać lokalne warunki, w tym poziom nasłonecznienia, krajobraz, strefę klimatyczną, itd.
Warto dodać, że można założyć ogród deszczowy w pojemniku lub skrzyni, do którego skierujemy deszczówkę. Dno pojemnika należy wówczas wysypać żwirem lub keramzytem i wywiercić w nim otwór.
Tabela przedstawiająca zalety ogrodu deszczowego; opracowanie własne
Aranżujemy ogród deszczowy – jakie rośliny?
Ogólna zasada mówi, że w ogrodach deszczowych najlepiej sprawdzają się rośliny rodzime dla danego klimatu lub o wymaganiach podobnych lokalnym warunkom. Nie wymagają one zwykle stosowania większych dawek nawozów i mają dobrze rozwinięty system korzeniowy, dzięki czemu skuteczniej absorbują wodę i związki odżywcze. Wbrew pozorom dobieramy jednak niekoniecznie gatunki kochające podmokłą glebę, ale takie, które dobrze znoszą wilgoć i okresowe podsuszenie.
Co więc warto posadzić w polskim ogrodzie deszczowym? Rośliny szczególnie polecane obejmują:
- byliny, np. kosaciec syberyjski, bodziszek łąkowy, krwawnica pospolita, dzielżan jesienny, nieć błotna, floks plamisty, długosz królewski, liliowiec ogrodowy, pierwiosnek bezłodygowy;
- trawy, np. sit rozpierzchły, spartyna grzebieniasta, miskant chiński;
- krzewy, np. dereń biały, dereń świdwa, kalina koralowa, bez czarny, oczar wirginijski, róża pomarszczona;
- drzewa, np. wierzba iwa, czeremcha pospolita, brzoza.
Finansowy aspekt ogrodu deszczowego – koszt i dofinansowanie
Odpowiedź na pytanie, ile kosztuje ogród deszczowy zależy głównie od podejścia. Projekt jest bowiem raczej pracochłonny niż kosztowny, więc kto zdecyduje się go wykonać samodzielnie, poniesie stosunkowo małe koszty obejmujące: zakup piasku lub kompostu (o ile nie produkujemy go samodzielnie), rynny i rury odprowadzające wodę, ewentualny żwir do drenażu, jeśli ziemia jest szczególnie ciężka. Naturalnie, za ogród deszczowy da się zapłacić i kilka tysięcy złotych, jeśli zdecydujemy się na profesjonalny projekt, eleganckie materiały wykończeniowe i drogie gatunki roślin.
W wielu miastach polskich zakładanie ogrodów deszczowych jest dofinansowane z środków samorządowych jako jeden ze sposób zbierania deszczówki. Gminy same ustalają warunki i wysokość pomocy, ale może ona wynieść nawet 6-10 tys. złotych.
Schemat przedstawiający działanie ogrodu deszczowego, fot. Aunt Spray/Shutterstock
O czym warto pamiętać zakładając ogród deszczowy?
Nie każda posesja ma warunki do założenia ogrodu deszczowego. Kluczowe kryteria decyzyjne obejmują wielkość powierzchni gromadzenia wody, ukształtowanie terenu oraz przepuszczalność gleby – tą ostatnią mierzymy tzw. testem perkolacyjnym.
Aby zapobiec ewentualnym problem, należy upewnić się, że:
- ogród deszczowy leży niżej niż powierzchnia, z której ma do niego spływać woda;
- wyznaczone miejsce nie leży w pobliżu dużych drzew, których korzenie mogłyby sięgać na teren ogrodu;
- dłuższa strona ogrodu przylega do powierzchni spadowej;
- dno ogrodu deszczowego jest równe i idealnie poziome;
- w czasie zakładania ogrodu i sadzenia roślin, należy unikać deptania gleby – zbyt skonsolidowana ziemia jest najczęstszą przyczyną niepowodzenia;
- z powyższego powodu w większych ogrodach deszczowych, warto zainstalować drewniane „stopnie”, które ułatwią poruszanie się między roślinami;
- po posadzeniu roślin przez pierwszych kilka tygodni należy je regularnie podlewać, jeśli akurat nie pada.
Ogród deszczowy w założeniu ma sam się o siebie starać i nie wymaga dużo pracy. Pewne zabiegi są jednak oczywiście wskazane, w tym zwłaszcza mulczowanie naturalną materią roślinną oraz odchwaszczanie. Raz na rok na wiosnę w zależności od potrzeby można na zagony podsypać nieco kompostu, ale zwykle nie jest to potrzebne.
Ogród deszczowy – pytania i odpowiedzi
Dlaczego warto założyć ogród deszczowy?
Ogrody deszczowe wpływają korzystnie na warunki hydrologiczne i jakość wody w regionie, pozwalają zaoszczędzić wodę, ograniczają pracę związaną z utrzymaniem ogrodu i zapobiega erozji ziemi.
Czy ogród deszczowy nie wymaga podlewania?
W pierwszych dwóch latach oraz w okresach przedłużonej i dotkliwej suszy ogród deszczowy może wymagać dodatkowego podlewania.
Ile kosztuje ogród deszczowy?
W zależności od skali ogród deszczowy kosztuje od kilkuset złotych do kilku tysięcy. Niektóre miasta oferują dofinansowanie na jego budowę.
- „All About Rain Gardens” Groundwater Foundation, https://groundwater.org/rain-gardens/, 8/04/2024;
- “Soak Up the Rain: Rain Gardens” EPA, https://www.epa.gov/soakuptherain/soak-rain-rain-gardens, 8/04/2024;
- “Rain gardens” RHS, https://www.rhs.org.uk/garden-features/rain-gardens, 8/04/2024;
- “An Introduction to Rain Gardens” PennState Extension, https://extension.psu.edu/an-introduction-to-rain-gardens, 8/04/2024;
- “What Is a Rain Garden? How to Build One in Your Yard” Les Engels, https://www.thespruce.com/what-is-a-rain-garden-5186007, 8/04/2024;
![Kwiaty oleandru pospolitego; źródło: Alvesgaspar [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons](https://www.ekologia.pl/wp-content/uploads/2023/03/1-24_900x600-1.jpg)
