Naturalne substancje antyhistaminowe ‒ właściwości, działanie i efekty stosowania
Nawet 10-40% światowej populacji cierpi na alergie wziewne, kontaktowe i pokarmowe. Ba, szacuje się, że do 2025 r. nawet połowa wszystkich Europejczyków będzie dotknięta chronicznymi chorobami uczuleniowymi, ponieważ problem przybiera na sile, zwłaszcza w naszej części świata. Naturalne substancje antyhistaminowe to pomysł na wykorzystanie potencjału przyrody w celu łagodzenia objawów alergii, jako alternatywy dla klasycznych leków przeciwuczuleniowych. Na ile skuteczna może być ta metoda?
Trudno powiedzieć dlaczego alergie coraz bardziej dają się nam we znaki – jednym z prawdopodobnych wyjaśnień jest tzw. „hipoteza czystości”, która głosi, że żyjemy w zbyt wyjałowionym środowisku, a nasze organizmy nie mają jak trenować reakcji na alergeny. Tak czy inaczej, katar sienny dotyka już nawet 30% dorosłych i 40% dzieci, utrudniając im codzienne funkcjonowanie. Ponad 300 milionów ludzi na całym świecie cierpi na astmę, a częstotliwość występowania egzemy w krajach rozwiniętych zwiększyła się w ciągu ostatnich trzydziestu lat nawet trzykrotnie! Leki przeciwalergiczne są tymczasem kosztowe i niepozbawione skutków ubocznych – nic dziwnego więc, że tak chętnie poszukujemy alternatywnych metod leczenia.
Co to są substancje antyhistaminowe?
Aby zrozumieć działanie związków antyhistaminowych należy najpierw poznać mechanizm reakcji alergicznej. Otóż weźmy na przykład uczulenie na pyłki, które dostają się drogą wziewną do śluzówki nosa, gdzie napotykają na komórki osocza. Te ostatnie reagują wytwarzając odpowiednie przeciwciała, które następnie łączą się z mastocytami (komórkami tucznymi) zawierającymi w sobie związek zwany histaminą. Im więcej przeciwciał, tym większe obciążenie mastocytów, które w końcu zaczynają stopniowo uwalniać histaminę bezpośrednio odpowiedzialną za objawy alergii: katar, kichanie, łzawienie…Ludzie traktują je jako dopust boży, ale w rzeczywistości owe reakcje mają na celu fizyczne usunięcie pyłku z dróg oddechowych i oczu.
Substancje antyhistaminowe to związki, które mają zdolność do wiązania histaminy w komórkach tucznych ograniczając tym samym dokuczliwe symptomy. Istnieją przy tym cztery grupy antyhistamin blokujących receptory w poszczególnych częściach ciała, np. nosie (H1), żołądku (H2) czy mózgu (H3). Alergologia polega przede wszystkim na syntetycznych substancjach będących w użyciu od lat 30-tych ubiegłego stulecia, takich jak np. loratadyna, cetyryzyna, difenhydramina czy lewokabastyna. Leki nowszej generacji są bezpieczniejsze w użyciu i pozbawione poważnych skutków ubocznych, ale silniejsze preparaty powodują często ospałość lub przeciwnie, nadmierne pobudzenie.
Kwercetyna jako wszechstronny lek na alergię
Do najpopularniejszych naturalnych środków antyhistaminowych należy kwercetyna, polifenolowy flawonoid o silnym działaniu antyoksydacyjnym. Z badań naukowych wynika, że kwercetyna może hamować rozwój astmy, obniża poziom wydzieliny nosowej i może aktywnie zwalczać stany zapalne dróg oddechowych (Jafarinia i in., 2020). Co więcej, wydaje się ona również wpływać korzystnie na atopowe zapalenie skóry, chroniąc keratynocyty przed uszkodzeniami i ograniczając złuszczanie się naskórka.
Kwercetynę znajdziemy przede wszystkim w cebuli, kaparach, jabłkach, malinach, pomidorach, winogronach, herbacie, warzywach kapustowatych, a także wielu orzechach i nasionach. W celach przeciwuczuleniowych poleca się przede wszystkim regularne picie zielonej herbaty, możliwe częste spożywanie surowej cebuli, a przede wszystkim przyjmowanie suplementów z kwercetyną, które dostarczają największej koncentracji związku. Suplementacja jest bezpieczna i w zalecanych dawkach nie powoduje zazwyczaj skutków ubocznych – jedynie czasami obserwuje się bóle głowy i mrowienia. Przedawkowanie grozi jednak uszkodzeniem nerek!
Witamina C
W witaminie C upatruje się przede wszystkim podstawowego wsparcia i pierwszej pomocy przy przeziębieniach i infekcjach wirusowych. Ta antyutleniająca witamina okazuje się jednak również łagodzić kichanie o podłożu alergicznym. Z badania opublikowanego w roku 2018 wynika wręcz, że podawanie wysokich dawek witaminy C znacząco redukuje nasilenie takich objawów alergii jak świąd, katar czy pobudzenie. Poza tym zaobserwowano również poprawę niespecyficznych symptomów obejmujących m.in. zmęczenie, zaburzeniu snu czy stany depresyjne. We wspomnianym badaniu dawki dzienne wynosiły nawet 7.5 g witaminy C podawanej dożylnie, ale z innych obserwacji wynika, że już 2 g dziennie wykazują działanie antyhistaminowe.
Witaminę C znajdziemy oczywiście w świeżych owocach i warzywach, przede wszystkim cytrusach, truskawkach, papryce, zielonej pietruszce, brokułach czy pomidorach. Zjedzenie wystarczającej ilości tych pokarmów może jednak przedstawiać problem dla wrażliwych żołądków, więc w okresach wzmożonej alergii suplementy z witaminą C są więcej niż wskazane.
Bromelaina, czyli ananas na uczulenie
Kolejnym obiecującym owocem o działaniu przeciwalergicznym jest ananas, co jest o tyle paradoksalne, że u wielu ludzi powoduje on uczulenie objawiające się mrowieniem języka. Tym niemniej, zawarta w nim bromelaina, enzym trawiący białka, posiada przede wszystkim silne działanie przeciwobrzękowe, dzięki czemu redukuje opuchniętą śluzówkę nosa. Wpływa ona na komórki dendrytyczne, które pod wpływem przeciwciał sygnalizują stan niebezpieczeństwa i migrują do miejsc stanu zapalnego, obniżając ogólny poziom reakcji alergicznej i zmniejszając poziom nasilenia kataru siennego oraz astmy. Aby osiągnąć pożądany poziom bromelainy jedzenie ananasów może być jednak niewystarczające – znów więc wskazane jest raczej sięgnięcie po suplement.
Uwaga!
U niektórych ludzi przyjmowanie bromelainy w tabletkach wywołuje reakcje niepożądane takie jak zaburzenia miesiączkowania, podwyższone tętno oraz problemy gastryczne.
Probiotyki
W 2013 r. w Chinach opublikowano bardzo ciekawe badanie dotyczące alternatywnego leczenia alergii za pomocą probiotyków. Potwierdziło ono część wcześniejszych doniesień o pozytywnym wpływie bakterii kwasu mlekowego na system odpornościowy w ogóle. Naukowcom udało się udowodnić, że bakterie Lactobacillus GG oraz L. gasseri szczególnie skutecznie łagodzą objawy kataru siennego, ale bardzo obiecujące w tym zakresie są również inne szczepy z rodzaju Lactobacillus oraz Bifidobacterium. Najlepsze efekty przyniosło jednak dootrzewnowe podanie probiotyków – aplikacja donosowa i ustna okazały się mniej skuteczne w przypadku kataru siennego, ale z kolei wyraźnie pomogły w łagodzeniu objawów alergii pokarmowej.
Probiotyki dostępne są pod postacią gotowych preparatów apetycznych, ale jeszcze lepiej jest spożywać je pod postacią kefiru, jogurtu czy fermentowanych warzyw, np. kapusty kiszonej. Ostrożność należy zachować jednak u osób z wyraźnie obniżoną odpornością.
Ziołowe leki przeciwalergiczne
Wśród innych naturalnych preparatów o potencjalnym działaniu przeciwalergicznym na uwagę zasługują przede wszystkim lepiężnik, stosowany od wieków w medycynie ludowej m.in. do zwalczania gorączki. Z badań (Guo i in., 2007) wynika, że posiada on zdolność do redukowania objawów kataru siennego, będąc bardziej efektywnym od placebo i równie efektywnym jak leki antyhistaminowe!
Na uwagę zasługuje również ekstrakt z pokrzywy, który ma ograniczać kichanie, katar i świąd oczu w przebiegu reakcji uczuleniowych, jak również olej z pestek winogron o prawdopodobnym działaniu antyhistaminowym i przeciwobrzękowym. Wreszcie, istnieją również doniesienia, że suplementacja kwasami omega 3 może redukować przebieg astmy oraz innych chorób o podłożu alergicznym, m.in. egzemy i atopowego zapalenia skóry.
Kiedy konieczne jest przyjmowanie leków przeciwalergicznych?
Wspomniane wyżej metody łagodzenia reakcji uczuleniowych z pewnością zasługują na wypróbowanie, tym bardziej, że mogą bez przeszkód być stosowane w długim okresie czasu, a ich skutki uboczne są znikome. Pamiętajmy jednak, że alergie mogą stwarzać poważne zagrożenie dla zdrowia i życia, a stany takie jak ciężkie postacie astmy czy szok anafilaktyczny bezwzględnie wymagają pomocy lekarskiej i stosownych środków farmakologicznych. Naturalne substancje antyhistaminowe powinny być więc przede wszystkim traktowane jako pierwsza pomoc przy łagodnych i umiarkowanych objawach sezonowej, kontaktowej lub pokarmowej alergii lub też wspomaganie nieprzynoszącej oczekiwanych skutków klasycznej terapii!
- Allergy UK; "Statistics"; https://www.allergyuk.org/information-and-advice/statistics; 2021-05-28;
- Betania B. Cota i in.; "Anti-Allergic Potential of Herbs and Herbal Natural Products - Activities and Patents"; https://www.researchgate.net/publication/230795565_Anti-Allergic_Potential_of_Herbs_and_Herbal_Natural_Products_-_Activities_and_Patents/link/5498a0390cf2c5a7e342c425/download; 2021-05-28;
- Jiri Mlcek i in.; "Quercetin and Its Anti-Allergic Immune Response"; https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27187333/; 2021-05-28;
- Sian Ferguson; "Your Guide To Natural Antihistamines: What To Know When Allergy Symptoms Arrive"; https://www.healthyway.com/content/your-guide-to-natural-antihistamines-what-to-know-when-allergy-symptoms-arrive/; 2021-05-28;
- Jayne Leonard; "Top 5 natural antihistamines for allergies"; https://www.medicalnewstoday.com/articles/323276; 2021-05-28;
- Claudia Vollbracht i in.; "Intravenous vitamin C in the treatment of allergies: an interim subgroup analysis of a long-term observational study"; https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0300060518777044; 2021-05-28;
- Eric R. Secor i in.; "Bromelain Inhibits Allergic Sensitization and Murine Asthma via Modulation of Dendritic Cells"; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3870104/; 2021-05-28;
- Gui Yang; "Treatment of Allergic Rhinitis with Probiotics: An Alternative Approach"; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3784923/; 2021-05-28;
