![von Donald Hobern from Copenhagen, Denmark (Lumbricus terrestris) [CC BY 2.0], via Wikimedia Commons](https://www.ekologia.pl/wp-content/uploads/2023/01/Lumbricus_terrestris_26559560801.jpg)
Pierścienice (Annelida) – zwierzęta bezkręgowe, których ciała zbudowane są z licznych pierścieni, zwanych metamerami. Należą do zwierząt pierwoustych – w toku rozwoju embrionalnego nie wytwarza się u nich wtórny otwór gębowy. Właściwym otworem gębowym pozostaje pragęba, czy otwór prowadzący do jamy gastruli. Ciało pierścienic jest obłe, robakowate.
Pierścienice rozprzestrzenione są na całym świecie. Żyją w glebie, ściółce leśnej, a także w wodach morskich i śródlądowych. W środowisku wodnym bytują w osadach na dnie zbiorników. W Polsce żyje około 300 gatunków pierścienic z 17 tys. opisanych.
Budowa i funkcjonowania ciała pierścienic:
- ciało wydłużone, składające się z licznych segmentów
- głowa oddzielona od tułowia;
- część tułowiowa ciała spłaszczona;
- zewnętrzna część ciała to wór skórno-mięśniowy;
- zdolność do regeneracji utraconych fragmentów ciała;
- obecność zamkniętego układu krwionośnego;
- sprawny układ wydalniczy, zbudowany z nefrydiów;
- wymiana gazowa zachodzi przez całą powierzchnię ciała – brak układu oddechowego
- prosty układ pokarmowy mający formę przewodu łączącego otwór gębowy z odbytowym;
- układ nerwowy w postaci brzusznego łańcuszka nerwowego;
- rozrodczość: rozdzielnopłciowe lub obojnackie; rozwój złożony lub prosty (w zależności od gromady).
Układ krwionośny pierścienic ma postać zamkniętą. W naczyniach krwionośnych krąży hemolimfa, która w zależności od składu przybiera różne barwy (np. zieloną lub czerwoną, bywa też bezbarwna) W jego skład wchodzą dwa elementy – są to podłużne naczynia – grzbietowe i brzuszne. Przez naczynie grzbietowe, o właściwościach kurczliwych, hemolimfa przepływa do przodu, z kolei przez naczynie brzuszne hemolimfa jest kierowana do tyłu. U większości gatunków pierścienic nie wyodrębniono serca. Krew jest doprowadzana do całego ciała przez poprzeczne oraz okrężne naczynia, które łączą ze sobą naczynie grzbietowe i brzuszne.
Tryb życia pierścienic
Część gatunków pierścienic to formy wolnożyjące, inne uprawiają pasożytnictwo, a jeszcze inne współbiesiadnictwo (komensalizm). Mogą być drapieżne lub odżywiać się wyłącznie martwą materią organiczną. Niektóre gatunki to filtratory, czyli organizmy odżywiające się drobinami organicznymi odfiltrowanymi z wody.
Podział pierścienic
Pierścienice tradycyjnie dzieli się na wieloszczety, skąposzczety, pijawki i krążkokształtne.
Wieloszczety – gromada silnie zróżnicowana pod kątem morfologii. Mogą mierzyć od 1 mm do 10 cm. Na każdym segmencie ich ciała z wyjątkiem części głowowej i odcinka odbytowego występują boczne wyrostki zwane parapodiami. Parapodia wyposażone są z kolei w pęczki szczecinek zbudowanych z chityny. Szczecinki ułatwiają wieloszczetom poruszanie i wydostawanie na powierzchnię. Wieloszczety żyją przeważnie w wodach morskich i stanowią pokarm dla wielu zwierząt wodnych. Większość prowadzi drapieżny tryb życia. Jak dotąd odnotowano istnienie około 18 tys. gatunków. Przedstawiciel: nereida.
Skąposzczety – zasiedlają przede wszystkim glebę, a także wody słodkie, rzadziej morskie. W przeciwieństwie do wieloszczetów, skąposzczety nie mają parapodiów lub są one bardzo słabo wykształcone. Mimo to na segmentach czasem obecne są szczecinki. Mają słabo wyodrębnioną głowę. Gatunkiem typowym jest dżdżownica ziemna.
Pijawki – są to przede wszystkim zwierzęta wodne, wód zarówno słodkich, jak i morskich. Cechują się stałą liczbą segmentów ciała (34 segmenty). Pijawki posiadają przyssawki, które umożliwiają im przyczepienie się do podłoża lub do powierzchni ciała żywiciela. Są pasożytami lub drapieżnikami. Przedstawicielem jest pijawka lekarska. Leczenie przy pomocy pijawek to hirudoterapia. Jest to metoda znana od czasów starożytnych. Współcześnie wykorzystuje się do tego celu wyłącznie osobniki wyhodowane w sterylnych warunkach.
Krążkokształtne – osobniki o tarczowatym, spłaszczonym i miękkim ciele, uznawane za gromadę pierścienic lub silnie zmodyfikowany rodzaj wieloszczetów. Ich pozycja w systematyce jest niejasna. Wielu naukowców optuje za wyłączeniem ich z pierścienic, m.in. ze względu na brak segmentacji ciała.
Znaczenie pierścienic dla środowiska
Pierścienice w znaczący sposób przyczyniają się do mineralizacji substancji organicznych. Ponieważ odżywiają się martwą materią organiczną, zwiększają żyzność gleb i osadów dennych w zbiornikach wodnych. Gatunki bytujące w środowiskach wodnych stanowią pokarm dla ryb i innych gatunków. Niemniej pierścienice bywają też pasożytami i nosicielami chorób.
